Iedere maand zet Art-fact in de rubriek Spot aan! een (amateur)kunstenaar in de spot light.
Deze maand is dat Katja Grässli van dansgezelschap MoveToMeet.
Katja Grässli is een Zwitserse choreograaf en artistiek leider van het Tilburgse dansgezelschap MoveToMeet. Zij is ervan overtuigd dat we elkaar nodig hebben om onze blik op de wereld te verbreden. In samenwerking met dansers uit verschillende culturen en bevolkingsgroepen onderzoekt Grässli thema’s als eenzaamheid, verbinding en bewustzijn. Daarbij is ze vooral geïnteresseerd in de manier waarop de betekenis van zulke onderwerpen wordt beïnvloed door onze achtergrond en dus voor iedereen verschilt. Grässli doet geen poging om verschillen op te heffen. Met haar voorstellingen laat ze juist zien dat het accepteren van diversiteit de basis vormt voor toenadering en dat het feit dat we allemaal van elkaar verschillen, ook hetgeen kan zijn dat ons verenigt.
Om dansers en toeschouwers met verschillende achtergronden en perspectieven bij haar voorstellingen te betrekken, treedt Grässli graag buiten de gebruikelijke kaders van de theaterwereld. In het verleden maakte ze al voorstellingen voor bewoners van zorginstellingen, psychiatrische inrichtingen en tbs-klinieken, en voor kinderen in kinderziekenhuizen. Daarnaast realiseerde ze sociale projecten, zoals een choreografie voor mensen in een scootmobiel en dansworkshops voor vluchtelingen. Een terugkerend element in de recente voorstellingen van MoveToMeet is de samenwerking tussen dove, slechthorende en horende dansers, waarbij dans, lichaamstaal en gebarentaal met elkaar versmelten. Ook zoekt Grässli met haar voorstellingen raakvlakken tussen verschillende culturen. Ze werkt samen met dansers uit verschillende landen, reist met haar choreografieën de wereld over en brengt interculturele dialogen teweeg. Grässli verenigt niet alleen mensen uit verschillende bevolkingsgroepen, maar ook makers uit verschillende vakgebieden. In haar projecten gaat dans regelmatig samen met poëzie, fotografie of beeldende kunst. Als randprogramma biedt ze workshops, tentoonstellingen en lezingen aan, waarbij toeschouwers geen toeschouwers meer blijven, maar een actieve rol aannemen door samen met de makers op zoek te gaan naar toenadering en nuance. Zo laat MoveToMeet zien: wie in beweging komt, creëert betekenisvolle ontmoetingen, juist waar en wanneer die niet vanzelfsprekend zijn. Dát is MoveToMeet.
Hoe lang ben je al actief in deze discipline?
Sinds ik me kan herinneren ben ik al bezig met kunst. Ik ben ermee opgegroeid, kom uit een kunstenaarsfamilie. Mijn vader en mijn oudere broer zijn kunstschilders, mijn moeder en mijn zus zijn textiel- en kledingontwerpers en mijn tweede broer is interieurdesigner. De manier waarop mijn ouders leefden, mij opgevoed hebben en hoe zij naar de wereld keken, heeft mij wel gevormd. Zij merkten bijvoorbeeld vaak de mooie kleurcombinaties op van dingen in het dagelijkse leven, zoals in gebouwen of in de natuur. Mijn moeder was weliswaar huisvrouw, maar dan een creatieve. Sinterklaas, kerst, verjaardagen waren altijd heel bijzonder omdat zij er een hele sfeer-installatie van maakte. Wij kinderen, waarvan ik de jongste ben, waren ook bijna nooit ‘normaal’ gekleed, omdat mijn moeder een hele grote kist met allerlei verkleedspullen voor ons geregeld had. Ik ben dan ook vaak niet in ‘normale’ kledij naar school gegaan. Ik vond het gewone leven vaak saai en vluchtte daarom in mijn fantasiewereld. Nadat ik de middelbare school eindelijk afgerond had, begon ik beeldende kunst te studeren. Maar naast de beeldende kunst, was dansen eigenlijk mijn echte uitlaatklep. Ik stond vaak uren op de dansvloer in de uitgang en vergat op die manier de wereld om mij heen compleet. Ik voelde me, in het dorpje waar ik opgroeide en ook op school, vaak alleen omdat ze me zagen als een soort zonderling. Mijn kleding speelde daarin mee, maar vooral ook omdat ik altijd diep nadacht. Andere mensen zeiden vaak tegen mij: “Katja, denk niet zo veel.”
Ik volgde ook altijd dansles bij verschillende leraren. Op een gegeven moment had ik een Griekse danslerares die ervan overtuigd was dat ik een groot talent was. Ze regelde allerlei workshops waar ik naartoe moest, ze gaf me het adres van de dansacademie in Tilburg en zei dat ik daar auditie moest doen. Zodoende kwam ik in Tilburg terecht en studeerde expressionistische moderne dans uitvoerend. Gedurende deze opleiding heb ik al meteen stukken gemaakt, toen bestond er nog geen choreografieopleiding. In 2001 studeerde ik af en had al mijn eerste productie via Productiehuis Brabant. Sinds 2001 ben ik in het werkveld bezig, maar tussendoor heb ik er nog verschillende opleidingen bij gedaan zoals dansdocent en master of choreografie.
Waar haal je je inspiratie vandaan?
Van het leven met de focus op de mens, zijn gevoelsleven, gedrag, zijn houding tot het leven. De menselijk lichaamstaal fascineerde me altijd al. 80% van onze communicatie gaat namelijk onbewust via onze lichaamstaal. Er bestaat dus nog een soort onderaardse vorm van met elkaar communiceren, een soort onderstroom, die dus niet via uitgesproken woorden gaat. Ik vind het super fascinerend hoe gelaagd en complex ons bestaan eigenlijk is. Ik vraag me vaker af wat wij mensen hier samen aan het doen zijn op onze aardbol. Mensen zijn complexe en fragiele wezens blijkbaar, en ons leven is één groot mysterie. We weten niet waarom we hier zijn, waar we vandaan komen en waarheen we uiteindelijk weer gaan. We proberen hier verklaringen voor te zoeken, maar we zullen het nooit zeker weten. Ons bestaan is voor ons dus mysterieus. Daarbij komt dat we allemaal alleen naar deze aardbol komen en er weer alleen vandaan gaan. Ik denk dat wij daarom een diepe behoefte naar verbinding met anderen hebben, maar om dit te vinden en vooral te kunnen voelen, lijkt dus niet zo eenvoudig te zijn. Allemaal willen wij het gevoel hebben, dat we gezien, gewaardeerd en gehoord worden. Maar door de complexiteit van ons bestaan is dat niet zo eenvoudig te bereiken.
Ik bekijk ons bestaan met grote nieuwsgierigheid, ik duik met mijn werk graag in andere werelden, mij interesseren verschillende leefwijzen, culturen, verschillende perspectieven op het leven. Voor elke voorstelling onderzoek ik een andere thematiek, meestal is het een thematiek die me ook bezighoudt in mijn persoonlijke leven. Ik bekijk thematieken altijd vanuit verschillende invalshoeken; psychologisch, filosofisch en spiritueel. Deze drie dingen zijn voor mij nauw met elkaar verbonden. Als ik stukken maak, ga ik vooral ook in gesprek met de dansers en het artistieke team, hun visie en waarnemingen over de thematieken die we onderzoeken zijn voor mij net zo interessant als mijn eigen ontdekkingen.
Welke thema’s zijn belangrijk in het beoefenen van je kunstvorm?
De combinatie van psychologie, filosofie en spiritualiteit (religie) vind ik interessant. Met betrekking tot de mens, zijn waarnemen, zijn gedrag - bewust en onbewust -, het handelen en het gevolg ervan. Wat blijkbaar als een rode draad door al mijn stukken heen gaat, is het gegeven dat wij dus allemaal alleen op deze wereld komen en er ook weer alleen vandaan gaan. Ik vind het een absoluut mysterie en wij leven hier gewoon, moeten het maar ermee doen dat we het niet weten. Soms voelt dat heel eenzaam aan, daarom wil ik juist met mijn werk verbinding en ontmoeting creëren. Ik zie de podiumkunsten en vooral de dans als een uitgelezen kans om een ontmoeting te creëren tussen verschillende mensen en werelden, een ontmoeting die eventueel anders in het dagelijkse leven niet plaats zou vinden. Wat ik mooi vind aan de dans is dat het nog abstract is, dus iedereen kijkt in een soort frame en mag zijn eigen waarneming erbij hebben. En het beweegt, ik vind het mooi dat dans vergankelijk is, zodra een beweging gedaan is, is ze geweest. In deze beweging en verandering vind ik een ontmoeting heel puur, omdat het leven zo is. Daarom heet mijn stichting ook MoveToMeet.
Wat wil je met het uitoefenen van je kunstvorm bereiken, wat is je doel?
Met een voorstelling wil ik een ontmoeting creëren, van verschillende perspectieven, leefwijzen, levensbeschouwingen. Ik ben er dus van overtuigd dat we de ander nodig hebben om onze blik op de wereld te verbreden. Elk mens neemt de werkelijkheid door zijn eigen kader waar, wij zijn nooit in staat om de gehele werkelijkheid te overzien. Daarom vind ik het ook zo mooi als verschillende mensen, werelden samenkomen, dat er een uitwisseling onderling plaatsvindt en dat zo ook nieuwe onverwachte verbindingen en ervaringen kunnen ontstaan. Wat mij betreft moeten wij mensen in beweging blijven, we weten nooit hoe iets is. Als we niet meer willen onderzoeken en niet meer verwonderd kunnen raken door iets wat we niet kennen, blijven we steken.
Wie zijn je helden / van wie heb je het meest geleerd?
Oef, dat vind ik een moeilijke vraag... helden... Op deze aarde zijn er zo veel helden... gezien en ongezien door onze maatschappij. Ik vind mijn ouders helden, omdat ze steengoede ouders zijn. Juist omdat ze zich ook tegenover mij, hun kind, kwetsbaar durven op te stellen. Er zijn zo veel mensen die ik op mijn knieën wil danken dat ze bestaan, omdat ze in mijn ogen de wereld hoopvoller en kleurijker gemaakt hebben. Dat zijn psychologen, filosofen, spiritualisten, kunstenaars, of gewoon bijzondere mensen die ik in het leven tegen ben gekomen. Ik vind mensen die echt zichzelf durven te zijn helden. We nemen vaak gedragspatronen aan omdat we denken dat andere mensen ons dan beter accepteren, of omdat wij denken dat we ons op die manier kunnen beschermen tegen afwijzing. Voor mij zijn mensen helden die ook in het oog van de storm van het leven erachter durven te staan wat zij voelen en denken, ook als alles tegenzit. Mensen die in hun kwetsbaarheden juist de kracht vinden.
Wat beschouw je als je grootste mislukking?
Voor mij bestaan er eigenlijk geen mislukkingen in die zin. Ik zie het leven niet zo zwart-wit, het is allemaal een proces. Het idee van een mislukking is eigenlijk de manifestatie van het feit dat er iets anders gebeurt dan we verwacht of gewild hadden. Een ‘mislukking’ laat ons bijvoorbeeld weten dat we voor ons doel nog niet de juiste omstandigheden geschapen hebben, dat we ons doel niet met de juiste mensen wilden bereiken of dat het doel op zich niet het juiste doel was, etc.. Als we voor dit soort vraagstellingen openstaan dan bestaan er geen mislukkingen meer en worden mislukkingen eerder leermeesters en wegwijzers.
En je grootste succes?
Dat ik vaak kan zeggen dat ik van binnen een gelukkig mens ben, ondanks het feit dat ik ook keiharde levenslessen moest doorstaan. Op een bepaalde manier is dit werkelijk mijn grootste succes. En mijn zoon Rafael, ik vind het een wonder, ineens heb je zo’n cadeautje van het universum dat je mag begeleiden. Vanuit mijn carrière beschouwd, ben ik er super dankbaar voor dat ik door mijn werk heel veel mocht reizen en kennismaken met verschillende culturen en mensen. Ik heb mijn werk mogen laten zien in Korea, Singapore, Ierland, Kroatië, Duitsland, België en Zwitserland. Ook ben ik al twee keer in Maleisië geweest en heb daar ook met Maleisische dansers en verschillende culturele dansen en achtergronden gewerkt. Dit deed ik in samenwerking met de Belgische cultuurfilosoof Marc Colpaert. Het gedachtegoed van Marc Colpaert blijf ik tot op heden inspirerend vinden, hij verbreedt telkens weer mijn horizon.
Waar wil je over 10 jaar mee bezig zijn, of wat zou je willen hebben bereikt?
Een gelukkig mens kunnen zijn, met de wetenschap dat ik geen controle heb over wat er in mijn leven nog gaat gebeuren. Dat ik hoe dan ook van mijn leven kan genieten, met alle mooie en moeilijke kanten die erbij horen. Na de ervaringen die ik heb gemaakt de afgelopen drie jaar, weet ik nu dat we wel iets kunnen willen. Dromen mag altijd en dat is ook mooi, vooral doen. Maar je kan je absoluut niet daaraan vasthouden. Juist dan kan zo’n doel, idee of droom je in de weg te komen staan. Als het niet gebeurt, of als er iets totaal anders gebeurt. Dan is het hoe groter je doel was des te pijnlijker. Maar ook elke pijnlijke ervaring is een leermeester en uiteindelijk een wegwijzer.
Wat wil je verder nog kwijt?
Ik wil alle mensen danken die mij geholpen hebben om het project ALL-EEN op de benen te brengen, Art-Fact en ook alle andere subsidiegevers en partners (vermeld op mijn website). Ik wil Geert Overdam in het bijzonder danken voor zijn zakelijke en strategisch steun en advies, en natuurlijk het hele MoveToMeet-team. Last but not least wil ik alle lieve, geduldige mensen danken die me de afgelopen 3 jaar gesteund en geholpen hebben, mijn vrienden en mijn familie.
